«Ουδέν κακόν αμιγές καλού», έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες στωικοί φιλόσοφοι και φυσικά είχαν δίκαιο, αφού η ρήση προήλθε από τις εμπειρίες και παρατηρήσεις τους στην πραγματική ζωή. Έτσι και στην περίπτωση του κακού της πανδημίας με τον Covid-19, κάποια καλά προέκυψαν όχι μόνο για τον άνθρωπο γενικά αλλά και για τη δημόσια διοίκηση ειδικά.
Λόγω ανάγκης, οι δημόσιες διοικήσεις των κρατών εφάρμοσαν κάποιες πρακτικές και καινοτομίες, που ενώ ήταν γνωστές δεν είχαν σημαντική εφαρμογή στις δημόσιες διοικήσεις, που γενικότερα είναι αργοπορημένες όσον αφορα τις αλλαγές τόσο λόγω των διαδικασιών που πρέπει να ακολουθηθούν όσο και λόγω άλλων παραγόντων. Η κάθε κρίση όπως και οι πόλεμοι, αναγκάζουν την εφαρμογή της καινοτομίας σε κλίμακα και σε ρυθμό, που καμία κυβέρνηση δεν θα σκεφτόταν να εφαρμόσει υπό κανονικές συνθήκες. Οι άνθρωποι όμως δεν είναι πάντα πρόθυμοι να αλλάξουν συνήθειες. Εκείνο που συμβαίνει συνήθως είναι ότι προκύπτει πρώτα η ανάγκη και στη συνέχεια ο άνθρωπος επιδίδεται σε μια προσπάθεια εξεύρεσης τρόπων να την ικανοποιήσει. Το ότι «η ανάγκη είναι η μητέρα της εφεύρεσης», το είπε ο Πλάτωνας (429-347 πχ ) πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια, ενώ οι Λατίνοι πολύ αργότερα είπαν «Mater artium necessitas», για να εκφράσουν ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Υπάρχουν πολλές ρήσεις που αναφέρονται στην ώθηση που προκαλεί η ανάγκη:
- «Πενία τέχνας κατεργάζεται» έλεγε ο σπουδαίος μυθοποιός Αίσωπος από τη Φρυγία (625-560 πχ), δηλαδή η ανάγκη για επιβίωση επινοεί τρόπους επιβίωσης.
- «δεινής ανάγκης ουδέν ισχυρότερον», είπε ο Θαλής ο Μιλήσιος (640-546 πχ)
- «όλα γίνονται κατ΄ ανάγκη», τόνιζε ο προσωκρατικός φιλόσοφος Δημόκριτος από τα Άβδηρα (470-370 πχ)
- «δεν υπάρχει καλύτερος δάσκαλος πέραν της ανάγκης» επισήμανε ο Ξενοφώντας ( 430 – 354 π.χ.)
Έτσι και στην περίπτωση αυτής της πρωτόγνωρης πανδημίας που βιώνει η ανθρωπότητα υπήρξαν αρκετές αλλαγές στη ζωή μας, αρκετές από τις οποίες ήλθαν για να μείνουν. Οι δε δημόσιες διοικήσεις των κρατών θα επηρεαστούν θετικά σε αρκετούς τομείς των δραστηριοτήτων τους. Θα κληθούν βασικά να αποποιηθούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα και να δημιουργήσουν πιο αποτελεσματικές και πιο ευέλικτες δομές διοίκησης
Παρόλο που όλες βασικά οι χώρες για 70-75 μέρες υποτιμούσαν τον κίνδυνο και άργησαν να πάρουν μέτρα (κλείσιμο αεροδρομίων και συνόρων) και εισήξαν την ασθένεια αεροπορικώς, εντούτοις θεωρώ πως τελικά η δημόσια διοίκηση θα βγει ενισχυμένη από αυτή την κρίση. Θα απολαμβάνει μεγαλύτερης εκτίμησης από τους πολίτες διότι σε αυτή την κρίση ανάδειξε τους δικούς της ήρωες (γιατροί, νοσηλευτές, βοηθητικό προσωπικό, αστυνομία κλπ) και επιπλέον οι πολίτες κατάλαβαν καλύτερα τη μεγάλη χρησιμότητα του να υπάρχει μια ισχυρή και ικανή δημόσια διοίκηση. Μπορώ να πω μάλιστα ότι για πρώτη φορά δέχθηκε τόσα πολλά μπράβο. Θα υπάρξουν βέβαια και περιπτώσεις που η δημόσια θα βγει λαβωμένη, στις χώρες εκείνες που δεν υπήρξε καλή διαχείριση.
Αναφέρω πιο κάτω πως θα επηρεαστούν οι δημόσιες διοικήσεις και τι θεωρώ ότι θα μείνει στην Κύπρο από όσα εφαρμόστηκαν, είδαμε και ακούσαμε αυτούς τους μήνες.
1. Θα ενταθούν οι προσπάθειες για μείωση της γραφειοκρατίας και εισαγωγή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και γενικότερα η περαιτέρω αξιοποίηση της τεχνολογίας στη καθημερινή δουλειά των δημόσιων υπηρεσιών, ενώ θα γίνει και αναβάθμιση των κυβερνητικών δικτύων ειδικότερα όσων αφορά ασφάλεια δεδομένων και ταχύτητα του διαδικτύου.
- Στο επόμενο διάστημα η ανάγκη των πολιτών για επίσκεψη σε κυβερνητικά τμήματα θα μειωθεί, αφού θα μπορεί να διεκπεραιώσει τις περισσότερες δοσοληψίες με το κράτος από το σπίτι με τη χρήση του διαδικτύου.
- Θα εφαρμοστεί επίσης εκεί και όπου χρειάζεται η τηλεκπαίδευση, ενώ πιθανό να αναθεωρηθεί και η εκπαιδευτική πολιτική
- Αρκετές συνεδρίες θα γίνονται πλέον με τηλεδιασκέψεις. Ήδη με το νόμο 28(Ι)2020 αυτές μπορούν να γίνονται από όλα τα συλλογικά διοικητικά όργανα του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα.
- Η μεγαλύτερη αλλαγή ως προς τη χρήση της τεχνολογίας θα γίνει στην κυπριακή δικαιοσύνη η οποία λόγω του συντηρητισμού και δογματισμού της έμεινε πολύ πίσω.
- Θα αλλάξει η εργασιακή κουλτούρα. Θα αρχίσει να χρησιμοποιείται η εργασία από το σπίτι μέσω της τεχνολογίας, ενώ είναι πιθανό να εφαρμοστεί και ευέλικτο ωράριο εργασίας, όπου ένας αριθμός εργαζομένων να εργάζεται από την οικία του, ή έστω κάποιες ώρες για να υπάρξει και αποσυμφόρηση της τροχαίας, κάτι που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν απομακρυσμένο
2. Οι δημόσιες διοικήσεις, με τις γνώσεις και εμπειρίες που απέκτησαν θα γίνουν καλύτερες στη διαχείριση μεγάλων και μικρότερων κρίσεων. Θα συνειδητοποιήσουν πιο καλά ότι η ανθρωπότητα είναι τελικά ένα παγκόσμιο χωριό και θα δίνουν περισσότερη προσοχή στο τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, όσο μακρινές και αν είναι. Θα κατανοήσουν επίσης πόσο αναγκαίο είναι να έχουν έτοιμα σχέδια αντιμετώπισης διαφόρων κρίσεων (contingency plans), τα οποία να αναπροσαρμόζουν κατά καιρούς. Θα αποκτήσει επίσης μεγαλύτερη αξία ο στρατηγικός σχεδιασμός.
3. Θα γίνουν πιο γρήγορες στη λήψη αποφάσεων και θα είναι πιο επιδεκτικές στην υιοθέτηση καλών πρακτικών από άλλες χώρες ή από εγχώριους οργανισμούς, όπως π.χ τα πανεπιστήμια
4. Οι κυβερνήσεις και φυσικά και οι δημόσιες διοικήσεις θα δίνουν πλέον περισσότερη σημασία στην υγεία και θα διαθέτουν μεγαλύτερα κονδύλια για αυτήν.
- Η υγεία θα αντιμετωπισθεί πλέον ως πραγματική επένδυση και όχι ως έξοδο.
- θα παρέχει ένα εργασιακό περιβάλλον που θα διασφαλίζει την ασφάλειά των εργαζομένων και επισκεπτών.
- θα γίνουν πιο ευαίσθητες στους ελέγχους που αφορούν την υγεία αλλά και ευρύτερα.
5. Θα αξιοποιούνται περισσότερο οι ειδικοί κάθε τομέα. Η κρίση ανέδειξε περίτρανα ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει για κάθε θέμα να συμβουλεύονται τους ειδικούς.
6. Θα γίνουν σοβαρές ανακατατάξεις στους χώρους εργασίας ως προς τις αποστάσεις και τον αριθμό των εργαζομένων σε κάθε χώρο. Θα ληφθούν και άλλα μέτρα υγιεινής
7. Οι νόμοι θα εφαρμόζονται με μεγαλύτερη επιμέλεια. H εμπειρία με τις καταγγελίες την περίοδο του εγκλεισμού θα αποβεί θετική τόσο για την αστυνομία όσο και για τους πολίτες
8. Με βάση τα πιο πάνω θα υπάρξει διαφοροποίηση της σχέσης κράτους -πολίτη, θα μειωθεί βέβαια και η γραφειοκρατία ενώ θα υπάρξει και εξοικονόμηση πόρων
